In een brief van het Genootschap onderstrepen de ondertekenaars de vertrouwelijke band tussen journalisten en bronnen. Bronnen moeten kunnen vertrouwen op bronbescherming.
Met de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (wiv) mogen inlichtingendiensten internet- en telefoonverkeer op grote schaal aftappen. De gegevens die als ‘bijvangst’ met het sleepnet naar binnen worden gehaald en die kunnen leiden naar een bron zijn niet beschermd in de wet. “Hier verdwijnt de bronbescherming via de achterdeur”, aldus het Genootschap. De ondertekenaars vrezen dat bronnen hierdoor gaan afzien van contact met de media.
Het betoog is ondertekend door verschillende vertegenwoordigers van journalistieke organisaties, waaronder Thomas Bruning (Nederlandse Vereniging voor Journalisten), Marcel Gelauff (hoofdredacteur NOS en voorzitter van het Genootschap van Hoofdredacteuren), Otto Volgenant (voorzitter Studiecommissie Journalistieke Bronbescherming) en Leon Willems (Free Press Unlimited).
De ondertekenaars vrezen dat onthullingen zoals de Pentagon Papers, Watergate, de Panama Papers en de Abu Ghraibgevangenis in Irak, niet meer mogelijk worden als inlichtingendiensten doorkrijgen dat journalisten hiermee bezig zijn.
Democratie
In het wetsvoorstel dat nog moet worden goedgekeurd door de Eerste en Tweede Kamer wordt gesteld dat bronbescherming een essentiële waarde is van de democratie en dat een rechtbank moet oordelen of de inzet van de bevoegdheden van inlichtingendiensten gerechtvaardigd is. “Maar tegelijkertijd krijgt de overheid onder het mom van ‘onderzoeksopdrachtgerichte’ interceptie de mogelijkheid een sleepnet door dataverkeer te halen.”
Het Genootschap merkt op dat in het wetsvoorstel wordt gemeten met twee maten. Zo mogen advocaten niet worden belemmerd in hun communicatie met verdachten. Vertrouwelijke informatie die wordt gevonden moet vernietigd worden.
De ondertekenaars vragen zich af waarom eenzelfde regeling niet geldt voor journalisten. “Journalisten praten met iedereen, welgevallige en onwelgevallige mensen en organisaties, om verborgen waarheden te verhullen.”
AIVD
De noodzaak voor het beschermen van bronnen onderstreept het Genootschap door te wijzen op eerdere gevallen waarbij Nederlandse journalisten doelwit van inlichtingendiensten werden vanwege publicaties.
Ze schrijven in hun betoog niet te ontkennen dat “we leven in een tijd met dreiging en terreur”, maar “bevoegdheden toekennen aan overheidsdiensten, die gemakkelijk naar journalistieke bronnen kunnen leiden, tast de fundamenten van onze rechtsstaat aan”.
De ondertekenaars willen dat het wetsvoorstel wordt aangepast. “Wij vragen de Tweede en Eerste Kamer op te komen voor de kern van journalistieke vrijheid in een democratische samenleving.”
Het wetsvoorstel werd eind oktober naar de Kamer gestuurd. Door de ingewikkelde materie en de inhoud lijkt het onwaarschijnlijk dat de behandeling nog voor de verkiezingen wordt afgerond.
